Zagubieni w sieci, czyli o cyberbezpieczeństwie

Nikogo nie zdziwi stwierdzenie, że żyjemy w czasie zmian – bardzo szybkich zmian. Nowe technologie wkradają się do naszego życia, a my jesteśmy zmuszeni dostosować do nich swoje nawyki i umiejętności. Żeby nie zagubić się w tej nowej rzeczywistości, trzeba ją dobrze poznać razem z wszelkimi zagrożeniami, jakie ze sobą niesie…

• Zaufanie

Podstawowa zasada w internecie – nie ufaj nikomu. Brzmi może banalnie
i infantylnie, ale to właśnie ograniczone zaufanie jest podstawą bezpiecznego przebywania w cyberprzestrzeni. Nigdy nie wiemy, kto jest naprawdę kim w internecie, nie znamy także jego intencji. Zawsze trzeba weryfikować informacje i być krytycznym w stosunku do nich. Pamiętajmy przy tym, by nie popaść w drugą skrajność – przecież w internecie jest też wiele godnych zaufania ludzi tworzących rzetelne treści.

• Stop – to moja przestrzeń!

Duma dzielnicy – Pałac Jerzmanowskich – wiele razy zmieniał właścicieli. Niestety czasy wojny i komunizmu odebrały go im – zostało naruszone ich prawo własności. Po latach niepokojów budynek wrócił do swojej przedwojennej funkcji. Jednak, czy w internecie też możemy liczyć na taki happy end? Żeby nie narazić się na zagrożenia, warto chronić swoje dane. Przede wszystkim zawsze pomyślmy dwa razy, co publikujemy w sieci. W internecie nic nie ginie – nawet po usunięciu tych informacji, ktoś mógł już je wykorzystać lub skopiować. Nie wstawiajmy swoich wrażliwych danych, miejsc, gdzie aktualnie przebywamy, wizerunków swoich bliskich bez ich zgody (zwłaszcza dzieci – często nie czują się z tym komfortowo), czy informacji o swojej pracy. Tak jak pisałem uprzednio – nigdy nie wiemy, jak te dane mogą zostać wykorzystane, często przeciwko nam.

• Blokady

Aby jeszcze lepiej chronić się w internecie, pamiętajmy o dobrych hasłach i blokadach. Silne hasło kilkaset razy zmniejsza ryzyko włamania na konto. Silne, to znaczy długie, z trudnymi znakami, cyframi, niebędące żadnym słowem, zwłaszcza kojarzącym się z nami (np. imię syna, wnuczki etc.). Nie powinniśmy także ustawiać tych samych haseł do kilku kont, gdyż przy złamaniu dostępu do jednego z nich, przepadną nam wszystkie. Warto też ustawiać weryfikację logowań czy konieczność wysłania kodu SMS, aby móc się zalogować. Poza blokadami w aplikacjach, podstawowym murem obronnym jest blokada ekranu. Broni ona nas przed dostępem osób trzecich do naszego urządzenia. Tu tak samo obowiązują zasady silnego hasła. Jak widać – od wieków zasady są te same – chcemy się bronić przed intruzami. I jak dawniej służyło temu wojsko i forty (np. Fort 50 ,,Prokocim), tak teraz swój oręż w strefie online budujemy przede wszystkim na hasłach i blokadach.

• AI

W ostatnim czasie furorę w internecie robi AI. Czym właściwie jest? AI – z angielskiego artificial intelligence, czyli sztuczna inteligencja. Jest to technologia, która umożliwia sieci posiadanie umiejętności ludzkich, jak rozumowanie czy tworzenie sztuki. Niesie to ze sobą wiele zagrożeń – jeszcze trudniej jest odróżnić fikcję od rzeczywistości. Dla osób starszych był to zawsze problem, a teraz stał się on jeszcze poważniejszy. Sztuczna inteligencja zaczęła tworzyć obrazy i dane, które są łudząco podobne do tych tworzonych przez człowieka. Na elewacjach bloków na osiedlu Kozłówka zobaczyć możemy piękne ptaki – wyglądają jak prawdziwe! Grafiki AI też takie są. Wiele tego typu ilustracji jest obecnych na Facebooku. Jednak czy w tak nierównej walce mamy jakieś szanse? Jak najbardziej! Wszelkie grafiki czy teksty pisane przez AI są bardzo schematyczne i podobne do siebie, często nielogiczne. Przy ograniczonym zaufaniu z czasem nauczymy się rozróżniać fałsz od prawdy. Trzeba być krytycznym i nie bać się zadawać pytań.

• Pomocna dłoń

Zagubienie w cyberprzestrzeni nie jest powodem do wstydu, zwłaszcza dla seniorów. To normalne, że nie rozumie się wszystkiego, co jest w internecie – wszak dla wielu jest to zupełna nowość. Warto prosić o pomoc i szukać odpowiedzi. Może pomocną dłoń wyciągną nasi najbliżsi – dzieci, wnuki, sąsiedzi? Często są oni dobrze poinformowani i mogą udzielić wielu użytecznych rad. Jednak, gdy nie możemy liczyć na wsparcie z ich strony pamiętamy, że dalej nie zostajemy sami. Istnieje wiele organizacji i miejsc, gdzie seniorzy mogą zasięgnąć rad. Często są to zajęcia w domach kultury, ale także różnego rodzaju projekty – społeczne i rządowe. Przykładem projektu społecznego o tej tematyce jest CyberSIGHT, realizowany przez uczniów V LO w Krakowie. Jest to inicjatywa w ramach olimpiady społecznej Zwolnieni z Teorii, której członkowie prowadzą kampanię informacyjną o cyberbezpieczeństwie w mediach, organizują warsztaty i spotykają się na żywo z ludźmi. Natomiast znanymi instytucjami są np. WIB – Warszawski Instytut Bankowości, który edukuje starszych ludzi w tematyce cyberprzestrzeni czy portal senior.gov, gdzie organizowane są webinaria i różne fora. Z bliższego nam terenu są CAS, czyli Centra Aktywności Seniora. W Bieżanowie – Prokocimiu są to CAS Bieżanowianka, CAS Spot Nestor Facimiech i CAS Złoty Wiek.

Internet to bardzo rozległa przestrzeń. Niesie ze sobą wiele korzyści, pomaga nam w codziennym życiu, służy nawiązywaniu kontaktów z rodziną czy przyjaciółmi i pozwala się zrelaksować. Przy wszystkich swoich zaletach, niestety oferuje też dużą liczbę zagrożeń. Aby móc bezpiecznie cieszyć się przebywaniem w sieci, przede wszystkim zachowajmy ostrożność, dbajmy o swoją prywatność i weryfikujmy informacje. Pamiętajmy, że w internecie nigdy nic nie ginie. Nie bójmy się prosić o pomoc i pytajmy. Strefa online jest dla każdego, dlatego warto się edukować i korzystać z jej oferty – choć i przy jej obfitości warto spędzić czas tutaj – w naszej realnej przestrzeni. Może zamiast utkwić wzrok w treściach aplikacji wybierzmy się na spacer do jednego z naszych pięknych parków? W Dzielnicy XII nie możemy narzekać na ich brak…

Igor Cała z projektu CyberSIGHT